DE LANGSTRAAT - Het huidige neerslagtekort is vergelijkbaar met het jaar 1976, het droogste jaar ooit. Tuinen, akkers en natuurgebieden snakken naar een beetje water. Hierdoor heeft waterschap Brabantse Delta onttrekkingsverboden vanuit oppervlaktewater en grondwater ingesteld. Wat betekent dit en hoe is het gesteld met de droogte in de Langstraat?
Volgens Joris van Herk, adviseur watersysteem bij Waterschap Aa en Maas, is de situatie in Heusden op dit moment nog beheersbaar. Met vier gemalen wordt water uit de Maas, de Dieze en het Drongelens Kanaal de polders in gepompt. Ondanks de grote vraag vanuit de landbouw kan het waterpeil nog op niveau worden gehouden. Toch is het droog, en als de warmte aanhoudt, kan dit snel veranderen.
Droge lente
Van Herk: “Het is wel gewoon echt heel droog dit jaar in Nederland. In andere districten van Aa en Maas dalen de waterstanden al snel. De combinatie van weinig neerslag, veel zon en daardoor hoge verdamping zorgt voor oplopende druk op het watersysteem. Tegelijkertijd neemt de watervraag toe, vooral vanuit de landbouw.’’
Tot nu toe is het waterpeil redelijk op peil gebleven, maar momenteel begint het echt terug te lopen. Heusden ligt in het afvoergebied van Oost-Brabant; al het water stroomt deze kant op, waardoor Heusden pas later de effecten merkt. In de rest van Brabant is het vaak al lang droog, en daar worden eerder maatregelen getroffen, zoals een beregeningsverbod. “Extreme droogte, zoals nu, komt hier zelden voor — alleen in jaren zoals 1976 en 2018 was er sprake van een serieus watertekort in Heusden. Toen gold er ook een beperkt beregeningsverbod. Op dit moment is dat nog niet nodig, maar als het de komende weken droog en warm blijft, valt dat niet uit te sluiten. Een paar flinke regenbuien kunnen de situatie gelukkig snel normaliseren’’, aldus Van Herk.
“Nederland krijgt gemiddeld zo’n 850 mm regen per jaar, maar het klimaat verandert: regen valt minder verspreid en vaker in korte, heftige buien van bijvoorbeeld 30 mm in één keer. ‘Vorig jaar was juist een uitzonderlijk nat jaar, met 300 mm extra neerslag. Dit voorjaar is juist erg droog begonnen. Dat maakt het lastig voor boeren: geplante of gezaaide gewassen hebben nu een bui nodig om goed te kunnen wortelen’’, vertelt waarnemend dijkgraaf Rian Govers-Gabriëls van waterschap Brabantse Delta.
Gevolgen waterkwaliteit
Als de droogte aanhoudt, kunnen de gevolgen ernstig zijn. Door het opwarmen van het water in sloten en beken, en een verminderde aanvoer van vers water, neemt bijvoorbeeld het risico op blauwalg toe. Het water wordt dan ongeschikt voor honden en mensen om in te zwemmen of spelen.
Van Herk: “Ook dreigt water bij aanhoudende droogte zuurstofloos te worden, waardoor vissen naar de oppervlakte komen of zelfs sterven. In het ergste geval kunnen sloten helemaal droogvallen, met massale vissterfte tot gevolg.’’
In het werkgebied van Waterschap Brabantse Delta liggen 21 gemeenten, waaronder aandachtsgebieden zoals Dongen, Loon op Zand en Waalwijk.Waarnemend dijkgraaf Rian Govers-Gabriëls: “Er is momenteel voldoende oppervlaktewater beschikbaar: via de Bergsche Maas kan aan beide zijden water worden ingelaten. Boeren kunnen vooralsnog blijven beregenen, wat belangrijk is voor de groei van gewassen.’’
Spons
Ze vervolgt: “Om verdroging tegen te gaan, worden vispassages soms tijdelijk gesloten en stuwen in beken langer open gehouden. Zeker op hogere zandgronden is het cruciaal om water zo lang mogelijk vast te houden: de bodem werkt namelijk als een spons.’’
In delen van de Langstraat is inmiddels een onttrekkingsverbod ingesteld. Tegelijkertijd wordt via sloten en kanalen nog steeds water uit de Maas ingelaten om het peil te behouden. De Maas is een regenrivier, afhankelijk van neerslag in België en Nederland. Als het daar ook droog blijft, komt het grondwaterpeil steeds verder onder druk te staan.
Govers-Gabriëls: “We zeggen weleens: ‘zonder water geen later’. Daarom is het belangrijk om ook met zoet water zuinig te zijn. Niet alleen voor de landbouw, maar ook voor natuur, mens en dier. Het lijkt vanzelfsprekend, maar het wordt steeds belangrijker.”
