WAALWIJK/DONGEN/HEUSDEN – In de Langstraat staan 726 woningen leeg. Dit terwijl ook in deze gemeenten mensen staan te springen om een woning. Om leegstand terug te dringen, kunnen gemeenten sinds september belasting heffen op woningen die langdurig leegstaan. Hoe staan Dongen, Heusden en Waalwijk hiertegenover?
Leegstandsverordening van 2010
Het aanpakken van leegstand in particuliere woningen blijft een hardnekkig probleem. Dit komt vooral doordat het gaat om privé-eigendom, dat wordt beschermd door het eigendomsrecht. Alleen wanneer het om gemeentelijke of publieke grond gaat, kan een gemeente direct ingrijpen; bij particulier bezit ligt dat veel ingewikkelder. Om gemeenten toch meer mogelijkheden te geven, is op 1 oktober 2010 de Leegstandswet ingevoerd. Deze wet biedt verschillende instrumenten om leegstand tegen te gaan, zoals het opleggen van een last onder dwangsom, het uitdelen van boetes en het voordragen van huurders. Een voorbeeld is de gemeente Tilburg, die leegstand actief aanpakt via een meldplicht; eigenaren van woningen die langer dan zes maanden leegstaan, moeten die melden bij de gemeente. Doen ze dat niet, dan riskeren zij een boete.
Langstraat Media heeft de gemeenten Dongen, Waalwijk en Heusden benaderd om te onderzoeken of zij gebruikmaken van de Leegstandswet, of dat zij een leegstandsheffing als een aantrekkelijkere handhaving beschouwen.
Dongen: Heffing kan prikkel voor actie zijn
Neem gemeente Dongen; daar staan volgens recente cijfers van het CBS 260 woningen leeg. Het CBS telt woningen waar niemand staat ingeschreven. De gemeente houdt zelf geen aparte telling bij, maar herkent de landelijke cijfers. Ook controleert de gemeente de leegstaande panden niet, met uitzondering van de adressen waarover ze een melding binnenkrijgt. De meeste woningen in Dongen zijn tijdelijk leegstaande panden door verbouwingen of geplande sloop- en nieuwbouwprojecten. Toch zijn er volgens de gemeente ook woningen die onnodig lang leegstaan. “Het komt in Dongen voor dat sommige woningen lange tijd leegstaan, omdat de eigenaar niet handelt. Die langdurige leegstand zouden we willen aanpakken,” zegt de gemeente.
Dongen maakt dus ook geen gebruik van de leegstandsverordening. De leegstandsheffing sluit de gemeente niet uit; echter, ze benadrukt wel dat samenwerking met vastgoedeigenaren de voorkeur heeft, waardoor de gemeente feitelijk eerder neigt naar een instrument uit de leegstandsverordening. “Idealiter worden verschillende maatregelen gecombineerd, maar in de praktijk ontbreekt vaak de capaciteit om leegstand actief te controleren,” zegt de gemeente.
Heusden: eerst overleg, dan pas handhaven.
In Heusden staan volgens datzelfde CBS-onderzoek 360 woningen leeg. De gemeente neemt al actief stappen door eigenaren jaarlijks aan te schrijven. Soms blijkt dat woningen 'administratief leeg' zijn, terwijl ze tijdelijk bewoond worden. Dit gaat dan om zogenaamde 'spookwoningen'. Hier wonen verschillende mensen, meestal voor een korte periode, waarbij ze niet ingeschreven staan.
De oorzaken van leegstand zijn volgens de gemeente divers. Een van deze oorzaken is zelfs waardestijging; hierbij willen mensen geen huurder in hun huis en staat de woning leeg. Over een mogelijke heffing is Heusden terughoudend: “Het is nog niet duidelijk hoe de Tweede Kamer deze mogelijkheid vorm wil geven. Het is nu dus niet het moment om hierover te speculeren.”
Heusden kiest net als Dongen het liefst voor samenwerking met eigenaren. Waar Heusden wel bij uitwijkt, is de voorkeur om winkelgebieden compacter te maken, waardoor ze de leegstand structureel kunnen terugdringen. Handhaving blijft een laatste redmiddel.
Waalwijk: Samenwerking staat centraal
De leegstand in Waalwijk wordt al actief gevolgd via de WOZ-administratie. Begin 2025 bleken volgens de gemeente 106 woningen structureel leeg te staan, waarvan meer dan de helft om een duidelijke reden, zoals een verbouwing of verhuizing. De gemeente maakt onderscheid tussen kortdurende frictieleegstand en structurele leegstand. Eigenaren van langdurig leegstaande panden worden aangesproken om de reden te achterhalen en waar nodig het pand weer bewoonbaar te maken.
Waalwijk benadrukt dat de leegstand beperkt is en zelden een groot risico vormt voor de leefbaarheid. Een leegstandsheffing wordt daarom terughoudend benaderd; eerst wil de gemeente onderzoeken welke meerwaarde een maatregel als de leegstandsheffing heeft ten opzichte van de administratieve lasten. De voorkeur ligt bij overleg en maatwerk met pandeigenaren.
Drie gemeenten, één uitdaging – elk met eigen grenzen
Hoewel Dongen, Heusden en Waalwijk voor dezelfde opgave staan, loopt hun bereidheid om hard in te grijpen uiteen. Dongen sluit een heffing zeker niet uit en ziet deze als mogelijke stimulans voor eigenaren die niets met hun pand doen. Heusden kiest duidelijk voor een zachtere lijn en wil pas over handhaving spreken als overleg geen resultaat oplevert. Waalwijk houdt de deur naar een heffing op een kier, maar ziet vooralsnog weinig noodzaak, omdat de leegstand volgens de gemeente beperkt en vaak tijdelijk is. Alle drie erkennen tegelijkertijd dat langdurige leegstand risico’s meebrengt: van verloedering en een gevoel van onveiligheid tot gemiste kansen op de toch al krappe woningmarkt.
Nieuwe wet, nieuwe mogelijkheden – maar geen uniform beleid
Met de nieuwe heffingsmogelijkheid krijgen gemeenten meer drukmiddelen in handen, maar of ze deze ook gaan inzetten, verschilt sterk. De Langstraatgemeenten bewandelen ieder hun eigen pad, waarbij samenwerking vooralsnog de boventoon voert. Of de leegstandsheffing daadwerkelijk een doorbraak gaat betekenen, zal vooral afhangen van lokaal maatwerk – en van de vraag hoeveel leegstand de gemeenten uiteindelijk acceptabel vinden.
Afbeelding: Google Street View
