DE LANGSTRAAT - De leesvaardigheid van vmbo basis- en kader leerlingen is ondermaats, blijkt uit een nationale peiling van de Inspectie van het Onderwijs. Al een aantal jaar op rij waarschuwt de inspectie voor achteruitgang van de leesvaardigheid onder middelbare scholieren. Wat merken docenten in de Langstraat hiervan en hoe zetten middelbare scholen in op verbetering van die leesvaardigheid?
“Welke personages kennen we nog van de vorige les?’’ vraagt docent Nederlands Jojanneke Feenstra aan haar leerlingen. Op het whiteboard wordt een woordweb gemaakt over het boek ‘Broer Geheim’, onderdeel van de landelijke campagne Heel Nederland Leest Junior. Dit is het boek waar de tweede klas leerlingen van De Overlaat in Waalwijk iedere les uit lezen. Meteen gaan er handen de lucht in. ‘Oma bos’, antwoordt een leerling op de vraag, ‘en het meisje met de rode jas’, vult een ander aan. Feenstra, die naast docent ook taalcoördinator is, schrijft de woorden in het web. Als deze vol staat, kan het lezen beginnen. Twee jongens gaan rond met een stapel boeken en delen die uit. “We gaan verder op pagina 38, wie wil er beginnen?’’
Referentieniveaus
Ontlezing en achteruitgang van leesvaardigheid zijn al langer een landelijk probleem en aandachtspunt in het onderwijs. De Inspectie van Onderwijs waarschuwde de laatste jaren al vaker over het leesvaardigheidsniveau. Geheel verbaasd over de uitkomst van het onderzoek was Feenstra dan ook niet. Wat ziet ze zelf bij haar klassen? “Ik heb leerlingen in de klas die uit het reguliere basisonderwijs komen, maar ook kinderen vanuit de internationale schakelklassen. De leesvaardigheidsresultaten zijn mede daardoor heel gevarieerd’’, vertelt Feenstra.
Leesvaardigheid is nodig om geschreven teksten goed te kunnen begrijpen en interpreteren en komt bij elk vak aan bod. Niveau 2F is nodig om zelfstandig te kunnen functioneren en mee te komen op de middelbare school. Niveau 1F is het fundamentele leesniveau. Uit het onderzoek van de Inspectie van Onderwijs blijkt dat de meeste tweedejaars leerlingen van vmbo basis- en kader dit niveau nog niet hebben bereikt. Zorgelijk, want om straks zonder achterstand door te kunnen stromen naar het MBO is het belangrijk dat de leesvaardigheid op niveau is.
Woordenschat
Een van de belangrijkste aandachtspunten is volgens Feenstra woordenschat. Tijdens het lezen van Broer Geheim, pauzeert ze het lezen om de betekenis van woorden te bespreken. Een leerling uit de internationale schakelklas geeft aan dat ze niet weet wat ‘geheim’ betekent. “Iets wat je niet mag verklappen of doorvertellen’’, legt een meisje uit.
“Je ziet dat de overheid zich er bewust van wordt hoe belangrijk begrijpend lezen en taal is. Daardoor hebben we nu veel meer mogelijkheden gekregen om te investeren en aandacht te geven aan leesachterstanden, als die er zijn’’, vertelt Feenstra.
Docent Nederlands en taalcoördinator Sonja Muilwijk werkt op het Van Haestrecht College in Kaatsheuvel. Ook zij ziet dat de achteruitgang in leesvaardigheid er de afgelopen jaren geleidelijk in is geslopen. “Leerlingen hebben meer weerstand tegen het lezen, vinden het lastig zich te concentreren op een opdracht en geven soms eerder op omdat ze denken ‘ik kan het toch niet’’’, vertelt Muilwijk. Ze vermoedt dat er minder een leescultuur is dan vroeger en dat weinig leerlingen thuis lezen.
Taalrijke lessen
De oplossing volgens Muilwijk? In de klas nóg meer aandacht besteden aan boeken en het leesplezier terug proberen te brengen. Zo gaat ze met haar leerlingen naar de bibliotheek en leest de onderbouw iedere les een kwartier en de bovenbouw een half uur.
Naast Muilwijk zit adjunct-directeur Susan van Pinxteren. Met haar team is ze twee jaar geleden gestart met een vakoverstijgend taalbeleid. “Zorgen om taalachterstand hebben een bredere aanpak nodig. We hebben een beleidsplan geschreven voor de hele school, zodat bij alle vakken duidelijk is wat er gedaan moet worden aan de taal’’, legt ze uit. Muilwijk vult aan: “Juist bij een vak als wiskunde zijn taalrijke lessen heel belangrijk. In de sommen van toetsen zit heel veel tekst. De vraag is soms of een leerling het vak niet haalt vanwege de inhoud van het vak of vanwege een taalachterstand. Daarom is aandacht voor lezen van belang voor ieder vak.’’ Ook op De Overlaat in Waalwijk en bij het Cambreur College in Dongen wordt op deze ‘vakoverstijgende’ manier naar lezen gekeken.
Leesplezier
Marloes Luijten, afdelingsleider vmbo-basis kader op het Cambreur College in Dongen, benadrukt het belang van overleg met basisscholen. “Sommige leerlingen hebben al bij de start van de middelbare school een leerachterstand, vaak op het gebied van taal. Daar hebben we met de basisscholen hele goede gesprekken over. Je doet leerlingen niet altijd een plezier met kansrijk adviseren.’’
Luijten: “Het belangrijkste is om leerlingen de lol van lezen bij te brengen. Dit lijkt te werken met onze minibieb, boekenkasten en stilteruimtes. Leerlingen ervaren tien minuten lezen in de les als prettig en worden er zen van.’’
De drie gesproken scholen delen elkaars zorgen over leesvaardigheid, maar er is geen reden voor paniek. De gemiddelde resultaten zijn zowel bij het Cambreur College, als bij van Haestrecht en de Overlaat goed op niveau, aldus de scholen. De ‘lezen, lezen, lezen’ aanpak lijkt vooralsnog effectief. De gesproken middelbare scholen hopen dat hun beleid na een paar jaar de vruchten afwerpt en dat het leesvaardigheidsniveau vooruit gaat.
Op De Overlaat gaat inmiddels de bel. De boeken van Broer Geheim worden dichtgeklapt. Twee jongens halen de boeken op en balanceren met een hoge stapel op hun arm. De boeken gaan terug in de doos, volgende week zullen de leerlingen er weer in lezen.
